बर्दियामा वन्यजन्तुको आक्रमण : चितुवा, हात्ती र त्रासको चक्र

बारबर्दिया नगरपालिका–१० बैदीकी ५० वर्षीया पार्वती डाँगी फेनापति सामुदायिक वनमा घाँस काट्ने क्रममा चितुवाको आक्रमणमा परी घटनास्थलमै ज्यान गुमाउनुपर्‍यो। यसअघि पनि डफैयाका दिनेश थारु र बेलभारकी गोपी थारु चितुवाको आक्रमणमा मारिएका थिए। एक महिनाभित्र तीन जनाको मृत्यु र एक जना घाइते भएपछि स्थानीय त्रासमा छन्।

डिभिजन वन कार्यालयका तथ्यांकअनुसार पाँच वर्षमा चितुवाको आक्रमणबाट ११ जनाको मृत्यु भएको छ। आर्थिक वर्ष ०७८/०७९ मा २ मृत्यु, ०८१/०८२ मा ४ मृत्यु र १३ घाइते, चालु वर्षमा मात्र ५ मृत्यु र ७ घाइते भएका छन्। तथ्यांकले समस्या गम्भीर बन्दै गएको पुष्टि गर्छ।

स्थानीय तिल्कु चौधरीका अनुसार चितुवाको निरन्तर आक्रमण हुँदासमेत सम्बन्धित निकाय मौन छ। “मान्छेहरू घरबाहिर निस्कनसमेत डराइरहेका छन्,” उनले भने। नियन्त्रणमा चासो नदेखाउँदा दिनहुँ मानवीय क्षति बढिरहेको छ।

गुलरिया नगरपालिका–८ सर्जुनदी टपरास्थित उखुबारीमा बच्चासहितको चितुवा देखिएको छ। पशुचौपायालाई शिकार गर्दै आएको चितुवाले बालबालिकालाई आक्रमण गर्ने जोखिम बढेको स्थानीयले बताएका छन्। बाख्रा, कुकुरलगायत पशुचौपायालाई चितुवाले निरन्तर शिकार गरिरहेको छ।

राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषका प्रमुख अजित तुम्वाहाम्फेले चितुवा आहारा प्रजाति सम्झेर मानिसलाई आक्रमण गर्ने बताउँछन्। बिरामी वा बच्चासहितको चितुवा सजिलो आहाराको लागि बस्ती पस्ने गरेको हुँदा सर्वसाधारणलाई वन्यजन्तुको आनीबानीबारे जानकारी दिन जरुरी भएको उनको भनाइ छ।

यसैबीच बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जले बबई नदीमा १० घडियाल छाडेको छ। प्रजनन केन्द्रमा हुर्काइएका गोहीलाई प्राकृतिक बासस्थानमा छाडिएको हो। यसले संरक्षण प्रयासलाई बल दिएको छ।

राजापुर नगरपालिका–९ ईश्वरीगन्जमा गत वर्ष सुन्दर थारुको घर हात्तीले भत्काएको थियो। हालै विष्णुदेवी खत्री लगायत किसानको गहुँ र तोरी बालीमा हात्तीले लगातार क्षति पुर्‍याएको छ। एक दशकमा हात्तीको आक्रमणमा चार जनाको मृत्यु भएको छ।

करिब डेढ दशकअघि निर्माण गरिएको २२ किमी विद्युतीय तारबार अहिले बिग्रिएको छ। सब डिभिजन वन कार्यालयका वरिष्ठ अधिकृत सुनिल आचार्यका अनुसार हात्तीले तारबार भत्काएपछि मर्मत हुन सकेको छैन। यसले वन्यजन्तु नियन्त्रणमा संरचनागत कमजोरी देखाउँछ।

सुधारवादी नेता यमनाथ घिमिरेले बर्दियाका राज्य सञ्चालकहरूलाई सम्बोधन गर्दै भनेका छन्: “आदरणीय बर्दियाका राज्य सञ्चालकज्यूहरू, वन्यजन्तु संरक्षणमा बर्दियाले विश्वमै नाम कमाए पनि चितुवा, बाघ र हात्तीको आक्रमणबाट आफ्नै नागरिकले ज्यान गुमाउनुपर्ने अवस्था निकै दुःखद छ। कृपया, नागरिकको बाँच्न पाउने अधिकार सुनिश्चित गर्दै मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनिकरणका लागि ठोस र दीर्घकालीन कदम चालौँ। अब कोही पनि बर्दियालीले वन्यजन्तुको आक्रमणबाट मर्न नपरोस्!”